Polski system podatku dochodowego opiera się na dwóch głównych formach: podatku od osób fizycznych (PIT) i podatku od osób prawnych (CIT). Osoby fizyczne mogą być zatrudnione na umowę o pracę, prowadzić jednoosobową działalność gospodarczą lub świadczyć usługi w ramach umów B2B. Podatnicy różnią się zarówno sposobem rozliczania, jak i dostępem do ulg oraz wysokością obciążeń fiskalnych.
Podatek dochodowy na etacie
Dla osób pracujących na umowę o pracę obowiązuje skala podatkowa z dwoma progami. Pierwszy z nich to 12-procentowy podatek od dochodów nieprzekraczających 120 tysięcy złotych rocznie. Po przekroczeniu tego limitu wchodzi w życie drugi próg, który wynosi 32 procent. System jest progresywny, co oznacza, że wyższa stawka obejmuje jedynie nadwyżkę ponad ustalony próg. Kwota wolna od podatku wynosi 30 tysięcy złotych, a próg podatkowy od dochodów objętych stawką 32 procent został ustalony z myślą o ochronie osób o niższych i średnich dochodach.
Działalność gospodarcza i model B2B
Osoby prowadzące jednoosobową działalność gospodarczą mogą wybrać spośród kilku form opodatkowania. Jedną z najczęściej wybieranych jest podatek liniowy w wysokości 19 procent, który nie zależy od wysokości dochodu, co czyni go atrakcyjnym dla przedsiębiorców osiągających wyższe przychody. Alternatywą jest ryczałt od przychodów ewidencjonowanych, gdzie stawki są zróżnicowane w zależności od rodzaju wykonywanej działalności i wahają się od 2 do 17 procent. Trzecią możliwością jest klasyczna skala podatkowa, taka sama jak dla pracowników etatowych, co pozwala na korzystanie z kwoty wolnej i ulg podatkowych.
Model B2B, w którym osoba fizyczna świadczy usługi na rzecz firmy jako podmiot gospodarczy, zyskuje na popularności w sektorach takich jak IT, marketing czy konsulting. Przedsiębiorcy działający w tym modelu często korzystają z ryczałtu lub podatku liniowego, optymalizując w ten sposób swoje zobowiązania podatkowe.
Opodatkowanie spółek i dużych firm
W przypadku spółek kapitałowych, takich jak spółka z ograniczoną odpowiedzialnością czy spółka akcyjna, obowiązuje podatek CIT. Standardowa stawka wynosi 19 procent, jednak dla małych podatników oraz nowych przedsiębiorstw, których przychody nie przekraczają 2 milionów euro, przewidziano preferencyjną stawkę w wysokości 9 procent. Taki model sprzyja rozwojowi małych firm i start-upów, ale większe przedsiębiorstwa, generujące wyższe dochody, muszą liczyć się z pełnym obciążeniem.
Ulgi podatkowe w Polsce
Polski system podatkowy oferuje szereg ulg i zwolnień. Jedną z najbardziej znaczących jest ulga prorodzinna, która przysługuje rodzicom i opiekunom wychowującym dzieci. Osoby do 26. roku życia mogą korzystać ze zwolnienia z podatku dochodowego do rocznego limitu wynoszącego 85 528 złotych, co istotnie zwiększa atrakcyjność zatrudnienia młodych ludzi. Dla rodzin wielodzietnych, które wychowują co najmniej czwórkę dzieci, również obowiązuje zwolnienie z podatku dochodowego do tej samej kwoty. Ponadto, przedsiębiorcy inwestujący w innowacje mogą korzystać z ulg na robotyzację oraz badania i rozwój, które pozwalają odliczyć część wydatków od podstawy opodatkowania.
Porównanie podatku dochodowego w Polsce i Europie
Pod względem wysokości obciążeń podatkowych Polska plasuje się w środku europejskiej stawki. W Niemczech obowiązuje progresywny system, w którym najniższa stawka wynosi 14 procent, a najwyższa sięga aż 45 procent. Francja stosuje pięciostopniową skalę podatkową, gdzie maksymalna stawka dochodzi do 45 procent, natomiast podatek dochodowy w Holandii o przy najwyższym progu to 49,5 procent. Belgia posiada jedne z najwyższych podatków osobistych w Europie, a stawka marginalna osiąga aż 50 procent.
Z kolei w naszym regionie – w Europie Środkowo-Wschodniej – wiele krajów stosuje niższe i często liniowe stawki. Na przykład na Słowacji i w Czechach podatek dochodowy wynosi 15 procent, przy czym w Czechach występuje również 23-procentowa stawka dla dochodów przekraczających określony próg. Litwa wprowadziła liniową stawkę na poziomie 20 procent, ale także posiada preferencje dla niższych dochodów. W Rumunii i na Węgrzech obowiązują bardzo niskie stawki – odpowiednio 10 i 15 procent. Estonia natomiast wyróżnia się zupełnie innym podejściem – podatek dochodowy jest płacony dopiero w momencie wypłaty zysku, co oznacza, że dopóki firma reinwestuje zyski, nie płaci podatku.
Gdzie najlepiej płacić podatek dochodowy?
Patrząc na ogólny poziom opodatkowania i efektywność systemu, Estonia i Węgry wyróżniają się jako najbardziej przyjazne kraje pod względem podatku dochodowego – dzięki niskim stawkom i przejrzystości systemu. Polska, choć nie należy do krajów o najwyższych stawkach, charakteryzuje się dość skomplikowanym systemem z wieloma wyjątkami, co może utrudniać jego zrozumienie, szczególnie przedsiębiorcom.
Dla pracowników o niskich i średnich dochodach system w Polsce może być korzystny dzięki wysokiej kwocie wolnej od podatku i ulgom, jednak dla osób zarabiających więcej, progresja podatkowa oraz składki na ubezpieczenia społeczne mogą okazać się obciążeniem. Przedsiębiorcy mogą korzystać z szerokiego wachlarza opcji, co daje dużą elastyczność w optymalizacji, choć wymaga dobrej znajomości przepisów.
W ogólnym rozrachunku Polska wypada umiarkowanie korzystnie na tle Europy. Nie należy do krajów o najwyższym opodatkowaniu, ale też nie oferuje takich preferencji jak Estonia czy Rumunia. Najlepsze warunki dla przedsiębiorców oferuje Estonia, gdzie zysk nieopodatkowany do momentu wypłaty stanowi znaczący impuls inwestycyjny. Polska natomiast stara się równoważyć interesy różnych grup podatników, choć z pewnością jest jeszcze miejsce na uproszczenia i większą przejrzystość systemu.