Kura to najpopularniejszy gatunek ptactwa hodowanego w gospodarstwach domowych i na fermach drobiu. I jednocześnie jedyny, który nie występuje w środowisku naturalnym. Prawdopodobnie pochodzi od ptaka kura bankwia (Gallus gallus), który udomowiony został w III tysiącleciu p.n.e, w Indiach, ale posiada też domieszkę cech innych gatunków południowoazjatyckich kuraków. Tysiąc lat przed naszą erą hodowano je już na szeroką skalę w Chinach, a pięć wieków później – w Egipcie i w Europie. O tym że w Polsce również były mieszkańcami osad ludzkich, świadczą np. wykopaliska w Biskupine.
Rodzaje kur
Zasadniczo wyróżnia się dwa główne rodzaje kur – nieśne i mięsne. Ale liczne grono hodowców – hobbystów obraziłoby się, gdyby nie wspomnieć o ich pupilkach – kurach ozdobnych.
Kury nieśne, zwane również nioskami to rodzaj dość łatwy w hodowli, wymagający jednak zróżnicowanej, zbilansowanej diety, która wpływa nie tylko na zdrowie ptaka, ilość, wagę i jakość jaj, ale również na jakość skorupki. Przeciętna nioska znosi ok. 120 jaj rocznie, a cykl nieśny trwa ok. 60 tygodni. Szczyt wydajności kury przypada na okres od 6 do 8 tygodnia. Kury te mają małą główkę (a na niej często okazałe przydatki głowowe), wypukłe oczka i zrogowaciały dziób. Charakterystycznymi jej cechami są również krótka szyja i długie, przylegające do ciała skrzydła.
Kury mięsne są obecnie niezwykle pożądane na rynku artykułów spożywczych – mięso drobiowe jest delikatniejsze, chudsze, mniej kaloryczne i po prostu zdrowsze niż mięso ssaków. Gatunki te szybko rosną i przybierają na wadze. Są mniej ruchliwe, spokojniejsze i pozwalają pozyskać nie tylko mięso, ale również duże jaja. Wartość rynkowa tuszek kur mięsnych jest całkiem zadowalająca dla hodowcy, więc nie tylko dba o spore zapotrzebowanie tych kur na pasze i suplementy witaminowo – mineralne, ale też często kusi się na krzyżowanie ras w celu uzyskania wysokomięsnych gatunków brojlerów. Niestety rasy mięsne są podatne na różnego rodzaju infekcje a również na… stres. Dlatego coraz bardziej popularna hodowla na tzw. „wolnym wybiegu” pozwala uzyskiwać zdrowe mięso o najwyższej jakości.
Kury ozdobne to również popularne hobby wśród ludzi posiadających na swoich działkach dość miejsca, aby zainstalować zarówno woliery (specjalny rodzaj obszernych klatek) dla tych pięknych ptaków, jak również aby zorganizować dla nich wybieg, gdzie spokojnie i bezstresowo będą mogły pędzić swój żywot. Kury te znoszą mniej jajek niż kury mięsne i nieśne, ale ich mięso jest równie smaczne i zdrowe – kto by je tam jednak jadł. Nie do tego celu są hodowane. Charakteryzują się przede wszystkim pięknym, oryginalnym upierzeniem, ale potrafią też posiadać „charakterek”, cieszą więc oko nie tylko wyglądem, ale również radosnym albo beztroskim zachowaniem. Wiele z nich to prawdziwe championki, biorące udział w konkursach i wystawach, zdobywające medale i międzynarodową sławę. Nic dziwnego zatem, że często traktowane są nie tylko jako powód do dumy, ale również lokata kapitału.
Rasy kur
Najpopularniejszą i dość uniwersalną rasą kur zdolnych zarówno do produkcji jaj jak i z przeznaczeniem na mięso jest Rhode Island Red. Rasa uzyskana została w XIX wieku w Ameryce, ale względu na swoją wydajność szybko zyskała popularność na całym świecie. Przez swoje charakterystyczne czerwono – brunatne upierzenie z metalicznym połyskiem w Polsce te kury nazywa się karmazynami. Mają one małe grzebienie, czerwone zausznice i żółte skoki. Dorosły ptak waży ok. 2 kg i znosi od 200 do 300 jaj rocznie. Kury te mają dość niskie wymagania, jeśli chodzi o karmę, co więcej – zachowały zdolność do aktywnego żeru – są więc w stanie same znaleźć sobie pożywienie. Samiczki mają łagodne usposobienie i chętnie wodzą swoje i przysposobione kurczęta, koguty za to wykazują się niestety sporym poziomem agresji. Z tej rasy uzyskane zostały dwie popularne mieszanki rasowe – kury rosa i messa.
Wyhodowana we Włoszech ale rozwinięta w Anglii kura Leghorn jest również rasą nieśną, produkującą rocznie od 230 do 260 jaj z charakterystyczną, białą skorupą. Kury te nie są zbyt wymagające paszowo, a za to odporne na warunki atmosferyczne i choroby, żywotne i energiczne. Przeciętnie samiczka waży ok. 2 kg, kogut 2,7 kg. Charakteryzuje je szeroka, wydatna pierś (ten jakże pożądany filecik), mocno przylegające do tułowia skrzydła, rogowy dziób, jasnopomarańczowe oczy i skoki. Leghorn są najczęściej białe, ale zdarzają się także egzemplarze złote, szare i czarne. Dość spora głowa zwieńczona jest jasnoczerwonym grzebieniem a występujące na niej zausznice są zawsze białe niezależnie od barwy piór. Cechą charakterystyczną znacznie większego od kurki koguta jest bujny, szeroki ogon.
Kura Sussex pochodzi z Anglii z hrabstwa o tej samej nazwie. Znosi rocznie ok. 180 jaj, jej zaletą jest znacznie większa masa ciała niż u poprzednio wymienionych ras (dochodzą do 2,2 kg). Dlatego po zakończeniu okresu nieśności wykorzystywane są na mięso. Białe lub jasne upierzenie sussex-ów wykończone jest czarnymi obwódkami, przez to określane jest mianem gronostajowego. Aby poprawić ich żywotność i odporność często krzyżuje je się z wcześniej opisanymi rasami kur.
Jedną z najsłynniejszych ras kur polskich jest zielononóżka kuropatwiana, wyhodowana w latach 20 XX wieku. Kura ta jest dość lekka – 1,7 kg samiczka, 2 kg samiec, kolor upierzenia – czarny, w ogonie z zielonkawym połyskiem. Kury te mają oczy o pomarańczowej tęczówce. Roczna wydajność nieśna to 180 – 190 jaj, ale są one bardzo cenione za niską zawartość cholesterolu – o 30% niższą od przeciętnej, stosunek białka do żółtka wynosi 50%, jaja zawierają też mniej alergenów. Również z tego względu są one chętnie wykorzystywane w hodowli. Zielononóżka kuropatwiana to ptak dość odporny na choroby i dobrze czujący się na wolnym wybiegu, dlatego często wybierana jest przez hodowle ekologiczne. Nazwa rasy pochodzi naturalnie od koloru skoków, który jest zielony, u starszych osobników szarozielony. Co ciekawe, wśród tych kur występują też albinosy. Rasa ta nadaje się jedynie do chowu w małych stadach – do 50 sztuk, ponieważ w większych skupiskach stają się agresywne, a wręcz przejawiają skłonności do kanibalizmu.
Z krzyżowania rodzimej zielononóżki z kurą rasy New Hampshire powstała złotonóżka kuropatwiana o upierzeniu kuropatwianym z brunatnym nalotem, żółtą skórą i żółtymi skokami. Znoszą one 190 – 210 jaj o kremowej skorupce rocznie. Obecne rasa ta hodowana jest jedynie w stadach zachowawczych.
Rasa średnio – ciężka PlymouthRock wykorzystywana jest zarówno w zakresie mięsnym jak i nieśnym. Cieszy hodowców dobrym zdrowiem i ładnym jarzębiatym upierzeniem w różnych wariantach kolorystycznych – żółtym, kuropatwianym, niebieskim i czarnym. Na piórach występują białe prążki. Udało się wyselekcjonować odmianę całkiem białą, która zyskała nazwę withe rock i hoduje ją się głownie w kierunku mięsnym. Dzioby u ptaków wszystkich odmian są jasnożółte. Kury te znoszą rocznie ok. 170 jaj o ciemnożółtych lub brązowych skorupkach. Rasa ta jest dość „paszochłonna”, ponieważ stosunek spożytej karmy do ilości i masy wyprodukowanych jaj jest wyższa niż u innych gatunków.
Kura brahma, pochodzenia azjatyckiego jest rasą tzw. „olbrzymią”. Pochodzi z Azji, do Europy została sprowadzona w XIX wieku. Koguty osiągają 3,5 – 5 kg, kury 3 – 4,5 kg. To gatunek typowo mięsny z dobrze rozwiniętymi udami, niską, szeroką piersią i żółtymi skokami, które są porośnięte piórami. Często ptaki te hodowane są jako drób ozdobny, ze względu właśnie na upierzenie nóg, pomarańczowe oczy, gładkie czerwone policzki i zwisające zausznice. Pióra są zazwyczaj biało – czarnego koloru, mogą też występować osobniki kuropatwiane z piórami z obwódką czarną lub srebrnymi z obwódką podwójną. Nieśność niezbyt imponująca, jak to przy rasach mięsnych, jaja niewielkie, skorupki żółte lub jasnobrązowe.
Rasa węgierski gigant jak sama nazwa wskazuje jest typową rasą mięsną. Szybko przybierające na wadze, osiągające masę do 5 kg (kogut) i 4 kg (kura) są gotowe do uboju już w wieku 3 – 4 miesięcy. Dają pyszne białe mięso, ale i nieśność tej rasy jest zadowalająca – do 200 jaj o beżowej skorupce rocznie. Puszyste upierzenie nadaje owalny kształt kanciastemu ciału ptaka, a jasnopomarańczowe lub czerwonawe oczy nadają mu specyficzny wygląd. Samce tej rasy maja okazały czarny ogon, a samice mały pionowo stojący ogonek i duży brzuch.
Najmniej aktywną spośród ras mięsnych jest cochinhin. Kury tenie tylko nie latają, ale nawet chodzenie nie jest przez nie jakoś specjalnie uprawiane. Dobrze znoszą niskie temperatury, a nawet intensyfikują w okresie zimowym produkcję jaj. Średnio rocznie znoszą ich do 100 szt. Upierzenie czerwone, szare lub czarno – szare , dziób żółty. Charakterystyczne, silne wygięcie szyi nadaje im dumnego wyglądu podkreślanego przez wysoko noszoną głowę.
Spośród kur ozdobnych każda chyba rasa ma swoich zagorzałych zwolenników. Za ich hodowlą przemawia również fakt, że ptaki te są bardzo łatwe w oswajaniu, mogą więc pełnić funkcję wesołego zwierzątka domowego.
Może nim zostać kura sebertynka, o srebrnych lub złotych piórach z czarną obwódką i tzw. łuskowaniem, albo barwnie upierzony karzełek lapciaty z obrośniętymi piórkami nogami. Wyglądające jak kulka z piórek miniaturowy kochan też łatwo się oswaja, a jego rozłożysty ogon oglądany z tyłu wygląda jak chryzantema. Kury jedwabiste wyglądają jakby były pokryte włosami i posiadają na głowie ozdobny czub. Małe brodacze antwerbskie mają z kolei ozdobną bródkę. Malenkie pochodzące z Japonii kury chabo są jednymi z najmniejszych kurek i są fantazyjnie ubarwione – mogą być białe z czarnym ogonem, białe z niebieskim ogonem, czarne i bursztynowe. Wyglądają przez to jak rajskie ptaki. Padwa – rozpoznawalna dzięki czubkowi piór zamiast grzebienia jest niezwykle przyjazna w stosunku do ludzi. Sprawdzi się nawet w przypadku małych dzieci, jest bowiem cierpliwa i lubi pieszczoty.
Niezależnie z jakim rodzajem i rasą tego udomowionego ptactwa hodowca ma do czynienia, zobowiązany jest pamiętać, że te żywe stworzenia wymagają jego dbałości i opieki. Tylko właściwe warunki hodowli kur zapewnią ich właścicielowi odpowiednią ilość jaj, wysoką jakość mięsa i satysfakcję z dobrego stanu stada.