Przepisy kulinarne, motoryzacyjne parametry techniczne, informacje historyczne… Świat jest pełen zagadek, o czym najłatwiej można przekonać się poznając rozmaite jednostki miar i wag. Galon pojawia się w wielu tekstach kultury i nierzadko powoduje liczne nieporozumienia. Jak przeliczyć tę jednostkę na litry? Czym różni się galon angielski od amerykańskiego? Jakie wyroby najczęściej wyraża się w galonach? Zapraszamy do lektury, która ułatwi poznanie galonu od podszewki.
Galon – skąd się wzięła ta jednostka miary?
Od 1. połowy XVIII wieku galonem nazywano objętość wina, która potem stała się wielkością nie tylko dla cieczy, ale także dla substancji sypkich. Choć z miary tej korzystano w krajach anglosaskich, bardzo szybko rozpowszechniła się także w innych regionach świata, szczególnie w Europie Zachodniej. Do dziś używa się jej w Stanach Zjednoczonych oraz w Irlandii i większości krajów Wielkiej Brytanii oraz na obszarach postkolonialnych (np. Antigua czy Haiti), jako swoiste oddanie hołdu tradycji.
Dzisiaj galony funkcjonują głównie ze względów politycznych i są swego rodzaju podkreśleniem autonomii krajów, które zmagały się z licznymi sporami natury społecznej, w tym między innymi wprowadzenie odrębnych miar i liczne zmiany walut. W niektórych regionach, rewolucje i bunty społeczne wymusiły na władzy ułatwienie pomiarów, dlatego też we Francji od przeszło dwóch stuleci ludność posługuje się litrem, mimo że galony cieszyły się niegdyś wielkim uznaniem i miały istotne znaczenie dla handlu, bowiem laicy nie byli w stanie zestawić ze sobą galonu angielskiego i amerykańskiego z powodu… zwykłej niewiedzy. Doprowadziło to do wzbogacenia się sprzedawców, których fach miał z etyką niewiele wspólnego, dlatego też społeczeństwo jawnie – i skutecznie – wyraziło swój sprzeciw.
Galon amerykański, galon angielski – różnice i pułapki.
Jak można się domyślić, wielkości amerykańskie i angielskie są uwarunkowane przez wpływy historyczne i chęć pozostania przy autonomicznych wartościach odrębnych dla swojego regionu. Faktycznie galon angielski to 4,54609 litra i wskazuje na objętość wszelkich substancji płynnych oraz sypkich, zatem jest to wartość ujednolicona. Tymczasem, galon amerykański dla płynów to 3,785411784 litra, a ten dedykowany ciałom sypkim to aż 4,40488377086 litra, zatem różnica jest bardzo duża. Choć dla Europejczyków takie liczby mogą być niejasne i powodować zamieszanie, wiodący użytkownicy nie widzą w nich niczego zadziwiającego. Co ważne, Wielka Brytania udokumentowała swój krajowy system pomiarowy w ustawie (Ustawa o Miarach i Wagach z 1824 roku), jednak Stany Zjednoczone nie poszły w jej ślady zostając przy umownej kalkulacji mierniczej.
Warto nadmienić, że również znajomość praw fizyki ma tutaj duży wpływ, ponieważ nie wszystkie wielkości możemy przekształcić na kilogramy, tak jak często ma to miejsce w przypadku ciał stałych lub wyrobów półpłynnych (między innymi: gęste zawiesiny i tężejące substancje budowlane, które po dodaniu śladowej ilości wody znacznie zwiększają swoją objętość). Ponadto, cyklicznie są prowadzone dyskusje naukowe na temat ujednolicenia systemu miar i wag na całym świecie, co w znacznym stopniu mogłoby ułatwić korzystanie z zasobów naukowych czy usprawnić prowadzenie badań – szczególnie, że zespoły badawcze gromadzą reprezentantów z wielu krajów. Nie jest to jednak proces prosty i wiązałby się z wprowadzeniem zabiegów logistycznych, które trwałyby nawet kilka dekad. Mimo tego, środowiska naukowe często insynuują konieczność modernizacji tego aspektu, ponieważ objętość należy do wielkości, które są szczególnie związane z architekturą, ekologią i projektowaniem obszarów zurbanizowanych (tu szczególnie: kubatura obiektów, melioracja wód, czy nośność budynków).
Pozostaje jeszcze problem z przekształcaniem na centymetry sześcienne i inne wielkości obrazujące objętość. Przykładowo, galon amerykański jest definiowany jako 231 cali sześciennych, zatem Europejczyk nadal nie ma wyobrażenia przestrzennego na ten temat.
Co więcej, galonem nazywa się też wytrzymałą tkaninę, która ma w swoim składzie elementy metalowe – cienkie żyłki lub druciki. Najczęściej możemy spotkać ją na mundurach lub przy sztandarach, niemniej nie ma ona niczego wspólnego z jednostką miary i stanowi jedynie element estetyczny.
Przelicznik galonu na litry
Warto pamiętać, że przelicznik galonów na litry ma wartości stałe, a liczba miejsc po przecinku nie może zostać zaokrąglona przed uzyskaniem ostatecznego wyniku. Można ją zoptymalizować dopiero po przemnożeniu konkretnej liczby litrów przez stałą wartość, dzięki czemu dokładność pomiaru zostanie zachowana. To najprostsza forma zaznajomienia się z tą jednostką, kierując się europejskimi wzorcami mierniczymi. Poniżej przedstawiamy wykaz tych jednostek i przykładowe przekształcenia, które pomogą opanować posługiwanie się galonami w typowych sytuacjach.
WYKAZ STAŁYCH WARTOŚCI
1. Galon angielski to dokładnie 4,54609 litra – inna jego nazwa to galon imperialny (w języku angielskim: imperial gallon)
2. Galon amerykański dla płynów wynosi 3,785411784 litra
3. Galon amerykański dla ciał sypkich jest równy 4,40488377086 litra
Przykład nr 1
73 galony angielskie syropu miodowego to 331,86457 litrów.
73 mnożymy przez 4,54609 litrów = 331,86457
Przykład nr 2
84 galony amerykańskie soku pomarańczowego to przeszło 318 litrów.
84 mnożymy przez 3,785411784 litrów co daje 317,974589856 litrów.
Przykład nr 3
56 galonów amerykańskich mąki to około 247 kg lub litrów.
56 mnożymy przez 4,40488377086 litrów otrzymując 246,673491168 litrów.
WAŻNE! Dlaczego kilogramów lub litrów? W Europie, umownie przyjęło się, że 1 litr ma masę około 1 kilograma, dlatego można tę wartość stosować naprzemiennie, szczególnie jeśli mowa o substancjach sypkich (mąki, kasze, przyprawy). To popularne uproszczenie ułatwia określanie poszczególnych wartości, jednak należy unikać stwierdzenia że „1 litr waży 1 kilogram”, ponieważ waga to przyrząd mierniczy określający masę. Poprawnym, byłoby określenie: „1 litr ma masę 1 kilograma”.
Przykład nr 4
83 galony imperialne to ponad 377 litrów.
83 mnożymy przez 4,54609 i otrzymujemy 377,32547 litrów.
Przykład nr 5
18 galonów angielskich to 81,82962 litrów lub około 22 galony amerykańskie dla płynów.
18 mnożymy przez 4,54609 co daje wartość 81,82962 litrów.
81,82962 dzielimy przez 3,785411784 i uzyskujemy wynik 21,6170986590 litrów, czyli w przybliżeniu 22 litry.
Przykład nr 6
24 galonów amerykańskich dla płynów to 90,849882816 litrów.
24 mnożymy przez 3,785411784 litra uzyskując 90,849882816 litrów.
Gdzie możemy spotkać się z galonami?
Najczęściej używa się galonów w branży motoryzacyjnej, gdzie objętość paliw i cieczy napędowych najczęściej wyraża się właśnie w galonach. Beczki z ropą czy smarem są opatrzone napisem „GAL” i liczbą, która określa ich pojemność, o czym mogą przekonać się zmotoryzowani na całym świecie. Także producenci aut bazują na pojęciu galonów przy obliczaniu średniego spalania oraz pojemności silników, co jednak przy finalnej fazie produkcji musi zostać zrównane do europejskich standardów mierniczych, by konsumenci na całym świecie mogli swobodnie porównać parametry określonych aut. Warto przyjrzeć się też innym opakowaniom w USA, szczególnie napojów, które są znacznie pokaźniejsze niż nasze „typowe”, litrowe butelki na mleko – w Stanach Zjednoczonych najczęściej natkniemy się na pojemnik 3,785 litrowy. Soki, płynne desery, śmietany czy jogurty są sprzedawane w kanistrach, co stało się swoistym znakiem rozpoznawczym amerykańskiej kultury, gdzie „wszystko jest większe”.
Angielskie puby nie pozostają dłużne – tam także pojęcie galonów jest powszechnie stosowane i może okazać się, że hojny barman zaserwuje pakiet piw o łącznej objętości galonu, czyli 12 kufli. Warto wiedzieć, że w przypadku barów stosuje się także pintę, czyli jednostkę równą 1/8 galona, a zatem od 400 do 500 mililitrów. To jednak temat na osobny tekst tym bardziej, że pinta stała się integralnym elementem… piwowarstwa.
Mamy nadzieję, że powyższe informacje w znacznym stopniu ułatwią korzystanie z tej jednostki. Powodzenia!